Nurettin TOPÇU

Nurettin Topçu kimdir? Fikir adamı, ahlâk felsefecisi, Hareket dergisinin kurucusu Nurettin Topçu’nun hayatı.

Türk yazar, akademisyen ve fikir adamı; Nurettin Topçu’nun hayatı ve eserleri.

NURETTÄ°N TOPÇU’NUN HAYATI

Nurettin Topçu, 7 Kasım 1909’da Ä°stanbul Süleymaniye’de doÄŸdu. Ä°lk nüfus kaydında adı Osman Nuri olup Erzurumlu bir ailenin çocuÄŸudur. Dedesi Osman Efendi, Erzurum’un Ruslar tarafından iÅŸgali sırasında orduda topçu olduÄŸu için kendilerine Topçuzâdeler lakabı verilmiÅŸtir. Aileden Ä°stanbul’a ilk yerleÅŸen babası Ahmed Efendi, Erzurum’da iken tahıl alım satımı ve canlı hayvan ticaretiyle uÄŸraÅŸmış, daha sonra ÇemberlitaÅŸ’ta kasap dükkânı iÅŸletmiÅŸtir. Annesi Fatma Hanım EÄŸinli’dir.

• EÄŸitimi

Nurettin’in çocukluÄŸu Süleymaniye’de ve I. Dünya Savaşı yıllarında taşındıkları ÇemberlitaÅŸ’ta geçti. Büyük ReÅŸid PaÅŸa Numune Mektebi’ni bitirdi (1922). Bu sıralarda küçük bir sandıkta kitap ve gazete biriktirme merakı vardı. Mehmed Âkif’in bazı ÅŸiirlerini talebelerine ezberleten Türkçe muallimi Nâfiz Bey, Nurettin Topçu’da hayatı boyunca sürecek Âkif sevgisini aşıladı. Orta öÄŸrenimine Vefa Ä°dâdîsi’nde devam etti; birinci sınıfta iken babasını kaybetti. Lise tahsilini yaptığı Ä°stanbul Erkek Lisesi’nde felsefeye meyletti ve 1928’de bu okuldan mezun oldu.

Avrupa’da öÄŸrenim görmek amacıyla girdiÄŸi imtihanı kazanarak Hamdi Akverdi, Vehbi Eralp, Ziya Somar, Enver Ziya Karal gibi ÅŸahıslarla birlikte Fransa’ya gitti. Önce Fransızca öÄŸrenmek için Aix Lisesi’ne kaydedildi. GörüÅŸlerini benimseyeceÄŸi ve uzun zaman mektuplaÅŸacağı aksiyon (hareket) felsefesinin kurucusu Maurice Blondel’i bu sırada tanıdı. Bir müddet Aix Fakültesi’ne devam etti.

Ä°ki yıl sonra Strasburg Üniversitesi’ne geçerek felsefe öÄŸrenimi gördü, ahlâk kurlarını tamamladı, sanat tarihi lisansı yaptı. 1930-1933 yıllarında aldığı sertifikalar lisans diplomasında rûhiyat ve bedîiyat, umumi felsefe ve mantık, muasır sanat tarihi, içtimaiyat ve ahlâk, Ä°lkçaÄŸ sanat ve arkeolojisi ÅŸeklinde belirtilmiÅŸtir.

Kendisinden önce Paris’e gelen Ali Fuat BaÅŸgil, Remzi OÄŸuz Arık, Ziyaeddin Fahri FındıkoÄŸlu, Cevdet Perin, Bedrettin Tuncel, Samet AÄŸaoÄŸlu, Ömer Lutfi Barkan ve Besim Darkot’la tanıştı. Bunlardan Remzi OÄŸuz ve Ziyaeddin Fahri ile Türkiye’ye döndükten sonra yakın münasebetleri ve dostlukları olacaktır. Bu arada Louis Massignon, Hıristiyanlığa geçip papaz olan Girit asıllı Türk Paul Molla, o yıllarda Paris’te bulunan A. Adnan Adıvar ve eÅŸi Halide Edip’le tanıştı. Adıvar’dan sonra Massignon’a Türkçe dersleri verdi.

M. Blondel üzerinden baÅŸlayan mistik ilgileri Massignon etkisiyle Ä°slâm tasavvufuna, özellikle vahdet-i vücûd felsefesine doÄŸru geliÅŸti. Tezinde ve ahlâk felsefesinde izleri görülen Hallâc-ı Mansûr’un (Ä°syan Ahlâkı, s. 195-209), Yûnus Emre ve Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin eserlerini okumaya bu yıllarda baÅŸlamış olmalıdır. Hristiyan mistisizmi ve ahlâkı konularında Blondel ve Paul Molla’dan faydalanmış bulunması muhtemeldir.

• Yurda DönüÅŸü

Strasburg’da ahlâk felsefesiyle ilgili hazırladığı Conformisme et révolte baÅŸlıklı tezini Sorbonne’a giderek savundu ve üstün baÅŸarı kazandı (2 Temmuz 1934). Avrupa’ya tahsile giden Türkler arasında ahlâk üzerinde çalışan ilk öÄŸrenci ve Sorbonne’da felsefe doktorası veren ilk Türk Nurettin Topçu’dur. Tezini bitirdikten sonra Fransa’da kalması yönündeki teklifleri kabul etmeyip 1934 yazında Türkiye’ye döndü ve Galatasaray Lisesi’nde felsefe öÄŸretmeni olarak göreve baÅŸladı (29 Eylül 1934); sosyoloji dersi okuttu.

Bu arada baba dostu Hüseyin Avni UlaÅŸ’ın kızı Fethiye Hanım’la iki yıl sürecek bir evlilik yaptı. Lise müdürü Behçet Gücer’in bazı öÄŸrencilere geçer not vermesi isteÄŸini geri çevirdiÄŸi için düÄŸün günü Ä°zmir Lisesi felsefe öÄŸretmenliÄŸine tayin emri geldi. 6 Mayıs 1936-31 Ekim 1937 tarihleri arasında askerliÄŸini yaptı.

• Hareket Dergisinin DoÄŸuÅŸu

Ä°zmir’de bulunduÄŸu yıllarda Hareket dergisini yayımlamaya baÅŸladı (Åžubat 1939). Ä°lk sayılardaki yazıları (meselâ “Rönesans Hareketleri” [sy. 1], “Asrımızın Hareket Adamları” [sy. 2], “Siyaset ve Mesuliyet” [sy. 3], “Zorba-Esir Medeniyetleri” [sy 4], “Mabet ve Tabiat” [sy. 5], “Neslimizin Tarihi” [sy. 6], “Ä°ki Mezar” [sy. 7]) hayatı boyunca izleyeceÄŸi düÅŸüncelere hazırlıklı olduÄŸunu göstermektedir. Derginin 4. sayısında yayımlanan ve Cumhuriyet’i kuran kadroyu eleÅŸtirdiÄŸi ileri sürülen “Çalgıcılar” yazısından dolayı Ä°stanbul Vefa Lisesi felsefe öÄŸretmenliÄŸine nakledildi (29 Eylül 1939).

Burada dört yıl çalıştıktan sonra Denizli Ä°smet Ä°nönü Lisesi’ne tayin edildi (20 Ekim 1943). 4 Ekim 1944’te Ä°stanbul Erkek Lisesi’ne nakliyle birlikte on yıllık sürgün hayatı sona erdi. Arada Vefa ve HaydarpaÅŸa liselerindeki öÄŸretmenlikleri dışında emekliliÄŸine kadar on sekiz yıl burada çalıştı.

Bu arada Bergson’la ilgili teziyle felsefe doçenti unvanını aldıysa da Ä°stanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi kurullarınca kadroya tayin edilmedi. Yalnız bir süre Hilmi Ziya Ülken’in kürsüsünde ahlâk dersleri verdi. Ayrıca Robert College’da tarih (1946-1961), Ä°stanbul Ä°mam-Hatip Okulu’nda psikoloji, felsefe, din psikolojisi ve dinler tarihi (1955-1960) öÄŸretmenliÄŸi yaptı. 1960 ihtilâlinden sonra bu ek görevlerine son verildi. 20 Kasım 1974’te yaÅŸ haddinden emekli oldu.

• Nurettin Topçu’nun Kabri Nerede?

Kısa süren bir hastalıktan sonra 10 Temmuz 1975’te vefat etti. Ertesi gün Fâtih Camisi’nde kılınan cenaze namazının ardından Topkapı Kozlu Kabristanı’nda defnedildi.

NURETTÄ°N TOPÇU’NUN ESERLERÄ°

• Ä°syan Ahlakı
• Yarınki Türkiye
• Ä°slam ve Ä°nsan
• Ahlak Nizamı
• Ä°radenin Davası
• Mehmed Akif
• Felsefe
• Büyük Fetih
• Bergson
• Amerikan Mektupları DüÅŸünen Adam Aranızda
• Ahlak
• Devlet ve Demokrasi
• Sosyoloji
• Millet Mistikleri
• Psikoloji
• Mantık
• Mevlana ve Tasavvuf
• Reha
• Kültür ve Medeniyet
• TaÅŸralı
• VaroluÅŸ Felsefesi Hareket Felsefesi
• Var Olmak
• Türkiye’nin Maarif Davası

Kaynak: DÄ°A

---

---